Mahesh Paudyal

चियाका पात चुँडेर चाख्दै, तल छोटा रंगितको किनार सम्झँदै, बालसन नदी र दार्जेलिङे साहित्यको सम्बन्ध केलाउँदै, फोटो खिच्दै र स्तब्ध हुँदै हामी ती ढुंगाको अन्तिम खुट्किलोमा आइपुग्यौं, जहाँबाट ओर्लनु हामी सबैका लागि एक विशिष्ट प्राप्तिको भागी हुनु थियो । निकै माथिदेखि नै हामी टिनका लमतन्न तन्किएका केही छाना एकआपसमा खप्टिएका देखिरहेका थियौं । टिन लगभग पूर्ण रूपमा खियाले खाएर खैरो भएको थियो । घर उँधो पाखोतिर पर्खिएको कुनै एक डिल वा थुम्कोको आडमा बनेको हुनाले घरको प्रमुख द्वार, झ्याल र ढोका हामीले अझै देखेका थिएनौं । महेश पौड्याल हामी मोटरबाटो छोडेर ओरालो लाग्दा साइला धुरा प्राथमिक विद्यालय बायाँपट्टि पर्‍यो । पहाडजत्तिकै पुरानो त्यस स्कुलको भित्तोमा अँगार र चकले लेखिएका किरिङमिरिङ अक्षर देख्दा लाग्यो, यो भित्तो साहित्यकार पारिजातको जन्मकुण्डली हो, जहाँ ग्रहहरू किरिङमिरिङका अतिरिक्त केही पनि देखिँदैनन्, दार्जिजिङमा । २०७४ सालको दोस्रो दिन । प्रतिभा प्रेरणा परिषद् बिजनबारी र चिया कविता सिक्किमको निम्तोमा जरा फाउन्डेसनले हामीलाई द...

Mahesh Paudyal Alleviation of poverty is an age-old joker's cry. It is a cock-sure priority in all budget plans and social welfare projects around the world. It still persists, and is likely to linger on. The sufferers might change, though. The question of poverty is an intricately complicated socio-psychological issue. It might be an economic state apparently, but it pervades far beyond social realism, and cuts across individual ambitions and innate human desire to rule and dominate. In this context, poverty of the poor becomes a fundamental necessity to those who are economically well-off, and occupy positions of power in the nation, or in the society. The vexation of this problem of poverty, which in fact is a hundred-percent economic issue, is brought about by political actors, who manipulate the question of poverty for votes or for power. They need the poor mass for distributing dreams, and cashing emotions to ascend the ladder to power. They maintain poverty, ...

महेश पौड्याल परिचय “सार्क साहित्य” भनिने कुनै प्राज्ञिक साहित्यक संज्ञा छैन । यसलाई यस आलेखको शीर्षकमा एक रणनैतिक तात्विकताका लागि मात्रै पयोग गरिएको हो । यसका केही कारणहरू छन् । “दक्षिण एसियाली साहित्य” भन्ने नामले दक्षिण एसिया एउटा अक्षुण्ण भूभागको अवधारणा प्रस्तुत गर्दछ, तर दक्षिण एसियाजत्तिको विविधतापूर्व भूभाव सायदै अन्यत्र कतै होला । राजनैतिक दृष्टिले पनि दक्षिण एसियाली समता एउटा पेचिलो विषय हो । भारत र पाकिस्तानको लामो र निरन्तरको द्वन्दले यस क्षेत्रमा यस्तो ऐक्यलाई विकसित हुन दिएको देखिँदैन । साथै, युरोपियन युनियनजस्तो दक्षिण एसिया कुनै एकीकृत भूराजैतिक व्यवस्था पनि होइन । अमेरिकी सरकारले दक्षिण एसिया मामिलाकै लागि एक मन्त्रालयको गठन गरेपछि दक्षिण एसियालाई विश्वले एक अक्षुण्ण भूभावको रुपमा स्वीकार गरेको त पाइन्छ, तर यो मात्र व्यापारिक र सूरक्षाका दृष्टिले बनाइएको अवधारण हो । लामो समयसम्म “कमनवेल्थ राष्ट्र” भनेर पनि यी राष्ट्रहरूलाई भनियो, तर कमनवेल्थ बेलायती महारानी अलिजावेथलाई राष्ट्रप्रमुख मान्ने र अतीतमा बेलायती उपनिवेशमा रहेका राष्ट्रहरूको संगठन भएका कारण दक्षिण एसि...

दुई हज्जार सात साल, जून नलागेको एक कालो रात समयले खुँडा चलाएपछि हामी माइपोखरीमा अन्तिमपटक अनुहार हेरेर ओरालो लागेका थियौँ र उज्यालो नुहँदै सिमाना काटेका थियौँ । हामीले सँगै लिएर हिँडेका केही भोका सपनाहरूलाई समयले बीच बाटोमै खोसेको थियो र लगाएका थिए एक कुरुप भोज । लहलहाउँदो खेत रुँदै थियो, टारभरि टुहुरा देउताहरू विक्षिप्त थिए देउरालीमा पर, कञ्चन्जङ्घाको शिर अलिकति झुकेको थियो र इतिहासको यस दारुण प्रहसनमा चियाबारीको सबै हरियाली निःशब्द रोइरहेको थियो निकै तलसम्म हामीलाई साथ दिएको हो जोगमाईले तर, हाम्रो यात्रा एउटा कुइनेटोमा मोडिएपछि उसले पनि हामीलाई आधाबाटोमै छोडिदियो र बग्यो सागरतिर बिरहको गीत गाउँदै तल, मेची पुलमा लम्पट बिहान टर्च बालेर सिकार पर्खिरहेको भेटेका हौँ हामीले आनै मृत्युपत्रमा सहीछाप गरेर हामीले मेची पुल काटेका थियौँ । पूर्व जाने रेलका लिकहरूमा किचिएर अलिकति तरुणाइ बग्यो, बोक्सीहाटको मायावी तन्त्रासले अलिकति रगत निल्यो फालेलुङ्को पहिरोमा स्वाभिमानको एउटा हात बग्यो बहुलाएको टिस्टामा अलिकति आत्मगौरव बग्यो मुटु यतै छोडेर जानेहरूले ...